U dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD) zaburzenia integracji sensorycznej występują bardzo często. Mogą one objawiać się na wiele różnych sposobów, w zależności od charakterystyki zaburzenia u danego dziecka. Poniżej przedstawiono najczęściej występujące rodzaje problemów sensorycznych u dzieci w spektrum autyzmu.
1. Nadwrażliwość sensoryczna
Jednym z częstszych objawów jest nadwrażliwość sensoryczna. Dzieci te mogą reagować bardzo silnie na bodźce, które dla innych są neutralne lub mało zauważalne. Przykłady nadwrażliwości obejmują:
Dotyk: Niechęć do noszenia ubrań z określonych materiałów, trudności z tolerowaniem delikatnych dotyków lub przytulania.
Dźwięki: Reakcje obronne na hałas, takie jak zatkanie uszu w odpowiedzi na głośne lub nawet codzienne dźwięki (np. odkurzacz, suszarka).
Światło: Unikanie jasnego światła, intensywne mrużenie oczu przy silnym oświetleniu.
Smak i zapach: Silne reakcje na intensywne smaki i zapachy, niechęć do spożywania określonych produktów.
2. Podwrażliwość sensoryczna
Innym rodzajem zaburzeń jest podwrażliwość sensoryczna, kiedy dziecko potrzebuje silniejszych bodźców, aby je zauważyć. Objawy mogą obejmować:
Dotyk: Szukanie silnych wrażeń dotykowych, takich jak mocne przytulanie, uderzanie w przedmioty, potrzeba ciągłego ruchu.
Dźwięki: Brak reakcji na głośne dźwięki lub mówienie szeptem.
Smak i zapach: Poszukiwanie intensywnych smaków lub zapachów, np. próbowanie niejadalnych przedmiotów (pica).
3. Poszukiwanie sensoryczne
Dzieci z autyzmem mogą także aktywnie poszukiwać określonych bodźców sensorycznych. Przykłady takich zachowań obejmują:
Ruch: Potrzeba ciągłego kołysania się, obracania, huśtania.
Stymulacja wzrokowa: Machanie rękami przed oczami, wpatrywanie się w światła lub obracające się przedmioty.
Bodźce dotykowe: Ciągłe dotykanie różnych tekstur, ubrań, przedmiotów o wyraźnej fakturze.
Wpływ zaburzeń integracji sensorycznej na codzienne funkcjonowanie
Zaburzenia integracji sensorycznej mogą znacząco wpływać na codzienne życie dziecka. Oto niektóre aspekty, w których te trudności mogą się przejawiać:
1. Trudności z koncentracją – Nadmierna stymulacja zmysłowa lub jej niedobór może utrudniać skupienie się na zadaniach, zwłaszcza w środowiskach takich jak szkoła, gdzie bodźców jest dużo.
2. Problemy z komunikacją i interakcjami społecznymi – Dzieci z ASD, które są nadwrażliwe na dotyk lub dźwięki, mogą unikać kontaktów społecznych lub miejsc o dużej liczbie ludzi. To może prowadzić do izolacji i trudności w budowaniu relacji z rówieśnikami.
3. Problemy w samodzielności – Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej mogą mieć trudności z wykonywaniem codziennych czynności, takich jak mycie, ubieranie się czy jedzenie. Niechęć do określonych tekstur lub zapachów może prowadzić do selektywnego jedzenia, co z kolei może negatywnie wpłynąć na zdrowie dziecka.
Terapia integracji sensorycznej (SI)
Jednym z popularnych podejść terapeutycznych dla dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej jest terapia integracji sensorycznej (SI). Terapia ta opiera się na dostarczaniu dziecku kontrolowanych bodźców sensorycznych w sposób, który wspiera rozwój układu nerwowego i pomaga w lepszej organizacji informacji sensorycznych.
Terapia SI jest zazwyczaj prowadzona przez terapeutów zajęciowych, którzy dobierają zestaw ćwiczeń i aktywności indywidualnie dopasowanych do potrzeb dziecka. Celem terapii jest poprawa sposobu, w jaki dziecko odbiera i przetwarza bodźce, co może pomóc w lepszym funkcjonowaniu w codziennych sytuacjach.
Jak wspierać dziecko w codziennym życiu?
Rodzice i opiekunowie dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej mogą wdrożyć kilka strategii, które mogą pomóc w radzeniu sobie z tymi trudnościami:
1. Tworzenie przewidywalnego środowiska – Dzieci z autyzmem często lepiej funkcjonują w przewidywalnych i zorganizowanych środowiskach, które minimalizują nagłe zmiany sensoryczne.
2. Stosowanie technik wyciszających – Dla dzieci nadwrażliwych pomocne mogą być techniki relaksacyjne, takie jak masaże, kołdry obciążeniowe czy ciche i spokojne otoczenie.
3. Zapewnienie odpowiednich bodźców – Dzieci podwrażliwe sensorycznie mogą potrzebować dostarczenia intensywniejszych bodźców, np. przez zabawy ruchowe, ćwiczenia na równoważni czy manipulowanie różnymi teksturami.
Podsumowanie
Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci w spektrum autyzmu to powszechny problem, który może znacząco wpływać na ich codzienne życie. Wczesne zrozumienie tych trudności i wdrożenie odpowiedniej terapii może pomóc w łagodzeniu objawów i wspieraniu dziecka w jego rozwoju. Terapia integracji sensorycznej, wsparcie terapeutyczne oraz dostosowanie otoczenia do indywidualnych potrzeb dziecka stanowią kluczowe elementy wspierające dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej w spektrum autyzmu.